Zaburzenia związane z artykulacją głosek należą do jednych z najczęściej występujących zaburzeń mowy. W logopedii wady wymowy określane są mianem DYSLALII.
Jakie mogą być przyczyny wad wymowy?
1. Zmiany anatomiczne aparatu artykulacyjnego np. wady zgryzu (przodozgryz, tyłozgryz, zgryz krzyżowym zgryz otwarty), anomalie zębowe, skrzywienie przegrody nosowej, rozszczep podniebienia, krótkie wędzidełko podjęzykowe. Jeśli u dziecka występuje któraś z powyższych zmian, wówczas należy jak najszybciej skonsultować się ze specjalistą. 2. Opóźniony rozwój psychoruchowy. Jeśli dziecko jest wcześniakiem albo zaczęło później chodzić, to może być to potencjalną przyczyną trudności artykulacyjnych. - Zbyt długie podawanie dziecku zmiksowanych posiłków. W ciągu 1. roku życia dziecka, rozwija się umiejętność gryzienia i żucia. Naturalne jest, że początkowo dziecko może mieć trudności ze spożywaniem pokarmów, które wymagają żucia lub gryzienia, jednak zbyt długie podawanie dziecku zmiksowanych lub papkowatych posiłków wpływa negatywnie na rozwój jego mowy, ponieważ czynności takie jak ssanie, gryzienie oraz żucie to pierwszy, naturalny trening narządów mowy każdego człowieka. 3. Długotrwałe utrzymywanie się infekcji i niedrożności w obrębie jamy nosowej. Przyczyną nosowania zamkniętego jest niedrożność jamy nosowo-gardłowej spowodowana przerostem śluzówki nosa, obrzękiem przy ostrych i przewlekłych stanach kataralnych, przerostem trzeciego migdałka lub polipami. Wówczas warunkiem poprawy wymowy jest zlikwidowanie przyczyny. 4. Długotrwałe używanie smoczka może prowadzić do utrwalenia nieprawidłowego wzorca połykania i wad zgryzu, których następstwem mogą być wady wymowy. Według zaleceń, ze smoczka należy całkowicie zrezygnować do 12 miesiąca życia.- Rodzaj wady powstającej na skutek nawyku ssania kciuka (lub smoczka), zależy od długości trwania tego nawyku, a także jego intensywności i częstotliwości. Ssanie kciuka może powodować między innymi przetrwały niemowlęcy sposób połykania, podczas którego język leży płasko na dnie jamy ustnej. W konsekwencji powyższego, obniżona zostaje sprawność języka, która może spowodować, że pojawią się problemy z artykulacją niektórych głosek. Nawyk ssania kciuka najczęściej powoduje zgryz otwarty lub tyłozgryz, tyłożuchwie, protruzję siekaczy górnych lub retruzję siekaczy dolnych, zgryz krzyżowy boczny. Zgryz otwarty charakteryzuje się brakiem kontaktu zębów górnych z dolnymi (brak dentalizacji), w wyniku którego dziecko wsuwa język pomiędzy zęby i powstaje wada wymowy, jaką jest seplenienie międzyzębowe.
Dlaczego należy podjąć jak najwcześniej terapię logopedyczną? Jak wskazują wyniki badań przeprowadzonych przez B. Sawe, zaburzenia artykulacyjne wpływają na trudności w czytaniu i pisaniu. 81,3% dzieci mających wady wymowy wykazuje trudności w czytaniu i pisaniu. Dziecko mające wadę wymowy przeważnie „pisze tak jak mówi”. Oznacza to, że błędna artykulacja danej głoski powoduje jej niewłaściwy zapis. Taka sytuacja ma zazwyczaj miejsce wówczas, gdy dziecko zastępuje daną głoskę inną np. zamiast R mówi L (rower – lowel). Wobec tego niezwykle istotne jest, by dziecko prawidłowo realizowało wszystkie głoski zanim podejmie naukę w szkole. Pamiętaj, że „zbyt późno przeprowadzona diagnoza, a w konsekwencji odroczona terapia logopedyczna może skutkować niską skutecznością oddziaływań logopedycznych.”